Shinto & heiligdommen 神道と神社
Een gids voor reizigers naar Japan over Shintoïsme en het bezoeken van heiligdommen met informatie afkomstig van een 17e generatie Shinto-priesteres.
Een algemene inleiding tot Shinto
Religie in Japan bestaat grotendeels uit twee vormen: boeddhisme en shintoïsme. Het boeddhisme is, zoals velen weten, een wereldreligie die zijn oorsprong vindt in India en uiteindelijk rond de 6e eeuw naar Japan werd gebracht.
Hoewel het zich beroept op veel invloed van de Chinese cultuur en het boeddhisme, ziet Shinto zowel zijn oorsprong als zijn praktijken bijna volledig in Japan, en omvat het de oude tradities van de cultuur, waarvan de invloed nog steeds op grote schaal zichtbaar is in de moderne tijd.
Shinto tradities en invloed zijn zichtbaar in bijna elk facet van het Japanse leven, van alledaagse gebruiken en gewoonten tot belangrijke vakanties en vieringen. Het is op deze manier dat Shinto een zeer unieke aanwezigheid heeft in zijn geboorteland; goed bestudeerd en volledig begrepen door weinigen, maar invloedrijk en omarmd door bijna iedereen.
Reizigers kunnen deze aanwezigheid direct ervaren in de vele jinja (Shinto-schrijnen) die overal in Japan te vinden zijn, en de 17e generatie Kannushi (Shinto-priester/priesteres) Moe Wakamiya van de Tokiwa-schrijn in Toyama Prefectuur heeft ons inzicht gegeven in wat bezoekers moeten zien, begrijpen en ervaren bij een bezoek aan een Shinto schrijn.
Shinto wordt aangehaald als de inheemse godsdienst van Japan en wordt al in 300 v. Chr. in schriftelijke verslagen vermeld, terwijl de ontwikkeling en legenden ervan zelfs al veel eerder werden ontwikkeld.
Hintoïsme is grotendeels geworteld in de natuur, en een van zijn meest unieke sleutelaspecten is het concept van een onoverkomelijke hoeveelheid goden. Binnen het traditionele Shinto-geloof bestaat er een unieke god voor praktisch elk mogelijk object, concept, actie en aanwezigheid.
Dit brede scala aan godheden zorgt ervoor dat Shinto wordt bestempeld als de religie van 8 miljoen goden, en van deze vele goden is Amaterasu Omikami de oppergodin van hen allen en van Japan als geheel, en er wordt gezegd dat zij regeert vanuit Ise Jingu Shrine in Mie Prefectuur. Volgens Moe Wakamiya is Shinto als geheel een manier om god en heiligheid te vinden in alle aspecten van het leven en een hart van dankbaarheid te dragen voor zelfs de kleinste details.
Shinto heiligdommen in Japan
Door de prominente aanwezigheid van zowel boeddhisme als shinto in Japan, vindt men doorgaans twee soorten religieuze gebouwen in het hele land. Het boeddhisme wordt beoefend in tempels, die in het Japans otera (お寺) worden genoemd, terwijl het shintoïsme wordt beoefend in heiligdommen, bekend als jinja (神社). Opmerkelijke voorbeelden van beide zijn Kiyomizu-dera in Kyoto en Senso-ji in Tokio zijn voorbeelden van boeddhistische tempels, terwijl Ise-Jingu in de prefectuur Mie en Meiji-Jingu in Tokio voorbeelden zijn van Shinto-schrijnen. In heel Japan zouden er meer dan 100.000 heiligdommen zijn.
Deze heiligdommen zijn er in veel verschillende vormen, van zeer grote toeristische bestemmingen in grote steden, tot zeer kleine en verborgen heiligdommen op afgelegen, moeilijk bereikbare locaties. Als men ergens in Japan rondloopt, kan men plotseling op een schrijn stuiten.
De meeste van deze heiligdommen zijn open voor het publiek en kunnen op elk moment van de dag of nacht worden bezocht, zelfs als er geen personeel aanwezig is (hoewel de toegang tot bepaalde faciliteiten beperkt kan zijn gedurende bepaalde tijden van de dag of het seizoen). Dit maakt Shinto-heiligdommen tot een populaire attractie voor buitenlandse reizigers, maar vaak zijn deze reizigers getuige van onbekende iconografie en symboliek. Hieronder volgt een lijst van veel voorkomende symbolen of voorwerpen die in heiligdommen worden aangetroffen en hun culturele/religieuze betekenis:
Torii (鳥居) - De torii poorten, die gewoonlijk worden genoemd als het universele symbool van het Shintoïsme, staan voor de overgang tussen het sterfelijke rijk en het rijk van de goden. Torii poorten zijn vaak het eerste herkenbare motief van een Shinto heiligdom, en de aanwezigheid ervan is het eerste onmiddellijke onderscheid tussen een Shinto heiligdom en een boeddhistische tempel.
Shinmon (神紋) - De shinmon is een wapen dat wordt gezien als het symbool van het specifieke heiligdom. Er zijn een aantal shinmon die goed herkend worden, niet alleen in Japan, maar in de hele wereld, ook al zijn ze niet zo gedetailleerd. De shinmon verandert vaak afhankelijk van de specifieke god die in een bepaald heiligdom wordt vereerd.
Suzu (鈴) - Het woord suzu in het Japans verwijst naar elke willekeurige bel, maar de klokken in Shinto-heiligdommen zouden kwaad en onzuiverheden afweren. Ze worden vaak geluid voor het bidden om het heiligdom en de omgeving te zuiveren.
Temizuya (手水舎) - Temizuya is de naam van de fontein in Shinto-heiligdommen die wordt gebruikt om handen te wassen en te zuiveren voor het bidden.
Tamagushi (玉串) - Tamagushi betekent in het Engels direct "juwelenspies". Het is een decoratief offer aan de goden, gemaakt van de takken van een Sakaki-boom (die vaak geplant wordt in de prefectuur van een heiligdom), stroken washi (Japans papier), zijde en of katoen. Het wordt vaak gehanteerd en geofferd aan de goden van Shinto-heiligdommen tijdens festivals in de zomer.
Mensen bij Shinto Shrines
Er zijn een aantal mensen die Shinto heiligdommen in Japan verzorgen en er werken. Het hoogste gezag is dat van de Kannushi, en zoals we eerder vermeldden is dat de titel van Moe Wakamiya bij haar schrijn in Toyama. De Kannushi is het belangrijkste boegbeeld van een bepaald heiligdom, leidt de precessies, voert rituelen en diensten uit, samen met een reeks andere verantwoordelijkheden. Ze dragen vaak uitgebreide gewaden en hoofddeksels, maar afhankelijk van bepaalde rituelen en praktijken kan deze kleding veranderen.
De Kannushi worden bijgestaan door de Miko, vaak middelbare schoolmeisjes die in hun vrije tijd of als parttime werk het heiligdom bedienen. Zij dragen witte en rode kledij, verzorgen de algemene behoeften van het heiligdom en assisteren bij rituelen en ceremonies. Bij grotere tempels werken ze bij kraampjes die goederen verkopen zoals omamori (amuletten die geluk of bescherming brengen) die bijdragen aan fondsen voor het onderhoud en de financiering van het heiligdom.
Wat te beleven bij een bezoek aan een Shinto schrijn
Het is veilig om te zeggen dat Shinto schrijnen een zeldzame plaats zijn buiten Japan, dus Wakamiya pleit ervoor dat reizigers hun tijd nemen en zoveel mogelijk in zich opnemen wanneer ze een schrijn bezoeken.
Voor alles is het gebruikelijk om bij het betreden van de hoofdtorii poort van het heiligdom te buigen en dit buiten het midden te doen, omdat het directe midden wordt gezien als de primaire weg voor de heiligdomgodheid. Wanneer men de torii poort weer verlaat, kijk dan naar het altaar en buig opnieuw, wederom uit het midden.
Start met het nemen van de lepel met de rechterhand en het wassen van de linkerhand, wissel dan van hand en was de rechterhand. Er zijn ook mensen die ervoor kiezen het water in hun linkerhand te gieten, het een beetje in hun mond te nemen en het dan uit te spugen, maar als u zich daar niet prettig bij voelt, is dat niet nodig.
Voor het eigenlijke gebed moet men naar het eigenlijke altaar gaan, dat vaak voor het hoofdgebouw van het heiligdom staat. De details van de gebedspraktijk verschillen per heiligdom, maar in het algemeen worden de volgende richtlijnen vaak aanvaard:
- Gooi een munt in de offerdoos als die er is. Munten van 5 yen worden hiervoor vaak gekozen vanwege hun associatie met goede relaties.
- Als er een touwgebonden bel is, schud dan met het touw om de bel te laten rinkelen, omdat deze onzuiverheden en kwaad zou afweren.
- Buig tweemaal in een hoek van 90 graden.
- Klap twee keer met rechte handen.
- Terwijl je de handen voor je houdt, doe je in stilte een gebed en een wens.
- Als er een wens is gedaan, buig je nogmaals diep in een hoek van 90 graden, eenmaal.
Naast een traditioneel gebed zegt Wakamiya dat een schrijn een mooie plek is voor mensen om te ontspannen en op hun gemak rond te dwalen, dus ze pleit ervoor om de sfeer, die vaak zorgvuldig wordt onderhouden door het personeel van het schrijn, echt in zich op te nemen.
Zoals eerder vermeld, is de natuur een kernelement van het shintoïsme en heiligdommen zijn daar vaak omheen ontworpen, met veel natuurlijke elementen en formaties in een rustige omgeving.
Wakamiya wenst ook dat buitenlandse bezoekers informeren naar de specifieke godheid die in het heiligdom wordt vereerd en de specifieke details in een heiligdom opmerken die verband houden met die godheid.
Bij heiligdommen worden vaak houten versieringen aangebracht, die ema worden genoemd. Ema's zijn meestal voorzien van wensen en kunstwerken in verschillende stijlen. Deze ema's worden bij heiligdommen opgehangen en later ceremonieel verbrand. Ema verwijst ook naar grotere, traditionele houtblokken die vaak bij heiligdommen worden tentoongesteld. In het Tokiwa heiligdom (het heiligdom waar Wakamiya de hoofdpriesteres is) zijn een aantal ema's te zien die in de loop der decennia in het heiligdom zijn bewaard. De oudste daar tentoongestelde ema dateert van begin 1700.
In dezelfde geest als ema, zijn papieren fortuinen genaamd omikuji ook gebruikelijk. De gelukkige worden vaak bewaard en de ongelukkige worden vastgebonden en tentoongesteld in het heiligdom.
Zoals eerder vermeld, worden bij een aantal heiligdommen (vooral de grotere populaire) goederen zoals omamori verkocht die dienen als geweldige persoonlijke souvenirs die ook helpen de heiligdommen te ondersteunen.
Wakamiya zegt dat heiligdommen niet alleen een vertegenwoordiging zijn van de Shinto-religie, maar ook van de lokale gemeenschappen waarin zij zich bevinden, vaak als een centrum van activiteit voor de lokale bevolking en als gastheer voor evenementen.
Dit is vaak te zien tijdens het festivalseizoen in de zomermaanden, dus als reizigers zich in deze periode in Japan bevinden, stelt Wakamiya voor een aantal heiligdommen te bezoeken om getuige te zijn van de unieke culturele praktijken en indien mogelijk te praten met de schrijnleden en het schrijnhoofd om zoveel mogelijk te leren over niet alleen Shinto in het algemeen, maar de unieke aspecten van een specifiek heiligdom en hun rol in de gemeenschap.
Dingen die u niet mag doen bij een Shinto-heiligdom
While Wakamiya heeft veel aanbevelingen voor buitenlandse reizigers bij Shinto-heiligdommen, maar er is één ding dat ze opmerkte dat ze zouden moeten vermijden en dat waarschijnlijk niet algemeen bekend is in hun eigen land.
Bij een Shinto-heiligdom staat het middenpad dat het hoofdgebouw nadert bekend als de seichu (正中). Dit wordt gezien als het pad van de goden zelf en dus is het taboe om door het midden te lopen. Dit komt overeen met de eerder genoemde manieren om de torii poorten in en uit te gaan. Tegelijkertijd kan men zich beter niet met de rug naar dit centrale pad keren, omdat dat in de traditionele Shinto-praktijk ook als respectloos kan worden beschouwd. Shinto-figuren modelleren hun bewegingen ook rond dit concept. Het is raadzaam dat buitenlandse bezoekers hiermee op hun hoede zijn wanneer zij een schrijn bezoeken, omdat het een taboe is dat gemakkelijk onbewust kan worden begaan, zelfs zonder dat er kwade bedoelingen achter zitten.
Natuurlijk worden de gebruikelijke beleefdheidsvormen die op elke religieuze plaats worden toegepast, aangeraden, zoals het vermijden van harde geluiden, roken en het eten/drinken van andere dingen dan water.
Shrines te bezoeken wanneer in Japan
Met de sterke en unieke culturele relevantie van Shinto met Japan, en het enorme aantal schrijnen in het hele land, een bezoek aan een Shinto schrijn is een geweldige activiteit om deel te nemen bij een bezoek aan Japan. Lokale heiligdommen zoals Moe Wakamiya's Tokiwa Shrine zijn te vinden in een aantal buurten overal in Japan en uitgaan om te verkennen en te vinden dergelijke wordt sterk aangemoedigd, maar voor een aantal van de meest bekende heiligdommen, de eerder genoemde Ise-Jingu in Mie Prefecture en Meiji Jingu in Tokyo worden vaak bezocht, zelfs door Japanse reizigers uit het hele land. Kyoto wordt vaak genoemd als het centrum van het traditionele Japan, dus het is natuurlijk de thuisbasis van enkele van de meest vereerde heiligdommen in Japan. Fushimi Inari is een van de meest iconische heiligdommen in Japan, beroemd om zijn letterlijk duizenden heldere, vermiljoenkleurige torii poorten die grotendeels achter elkaar in rijen staan opgesteld. Ten slotte is Kumano-Nachi Taisha in de prefectuur Wakayama beroemd om zijn prachtige uitzichten, want het ligt halverwege de Nachi berg en kijkt uit over de hoogste waterval van heel Japan.